Ngephesizo free website

Chin Miphunpi ni le kawl ruah nak

Tu kum Feb20 cu Chin miphun ni (Chin National Day) a voi 58 a tlinnak ding a si cang. Chin miphun dihlak nih kanmah le kan rak umnak cio in, kan miphun dawt nak le kan ram dawt nak lungthin he urhsunh ngai in kan hman cionak hnga kan tuanbia nih an kan fial.Kan Chin Miphun ni kong kan chim tik ah hin, Kawl kong le Mirang an kong hi pehtlai nak an neih caah chim chih a hau in a um.

Independence le Mirang an ruah nak

Mirang nih anrak kan uk lio ah hin tlangcung mi pawl hi India mi hna le Kawl(Burmese) mi hna he kan khuasak ning kan nunphung le kan khua ruahnak hna a dan hi fiang te in anrak kan hmuh caah a dang tein uknak dan an kan ser piak i Chin hill regulation Acts in anrak kan uk. Cu ve ban tuk in independence zonghi a dang in Kawl le India he fonh loin pek anrak kan duh. An phan mi cu hi tlangcung um mi pawl hi India le Kawl mi hna kut tangah an tla te sual lai ti phan nak a rak kan neih piak chung cang caah a si. Kan pupa hna nih luat zawkzawk an duh ruangah kawl he hmunkhat ah rak kan pe ko tiin min an rak thut cang caah independence cu Kawl mi hna he hmunkhat ah pek kan rak si.

Independence le Kawl ruah nak

Kawl mi hna cu hi lio ah hin tlangcung mi hna he tahchunh ah cun tam pi hmai lei caan hi an rak hmuh khawh cang i zei tin dah hmailei pi tiangah tlangcung mipawl hi kan uk khawh hna lai timi ruah khawhnak hi anrak ngei cang ti mi hi a fiang ngai. Kawlram in, Kawlram pumpi i hruai nak dun le dan konghe pehtlai in U ChianThun cu India ah a va kal lio ah hin, India first Prime Minister Neru le Ambacker(India consititution tuah tu) hna he an i tong i Neru ni bia a rawnh mi cu tlangcung mipawl hi rights ve pe tuk hna hlah uh ti hi a si. India kan zoh a si ah cun, Naga leader Phizaw nih India hlan ah Naga independence hi a rak phuang hmasa ko nain Arm-force hmang in a tuk than i a tangah a chiah than. Cun a tu northeast vial te khi a tu tiang khi “Arm Acts” ti mi uknak tangah a uh hna. Cu caah cun hi lio ah hin kan pupa hna nih hin Panglong ah min thut lo in rak um hna hmanh seh law, Naga le Karen ban tuk in hriam nam thazang in anrak kan thuk than ko lai ti mi hi a fiang ngai.

Hi lio ah hin tlangcung mi a si mi hna Sian, Kachin, Chin hna cu kan mah phung te a rak si mi ramuk uknak in rak i hruai a si i hi uknak a um chungah hin cun fawi tein tlangcung mihna sinah hin kan duh ning poh in kan lut kho lai lo i an cungah nawl kan ngei kho lai lo tihi anrak ruah cang. Cu caah cun tlangcung mi nih kan i uknak origin kha hrawh ding mi hi hmasa ah an i tim.
A ngai te kan ti a si ah cun Kawl mi hna hi Mirang nih a dang tein independence pek dingah a timh mi hna anrak si ko na in, tlangcung mipawl he hmunkhat ah an kan pek lo ah cun hmailei ah kan tangah chiah nak ding caah thilhar a si lai ti hi an rak i fiang.

Cu caah cun Mirang nih kan Laitlang anrak luh lio i an thluak kha an kan hman hnawh ve riangmang i kan nih cu a then ding kan si lo lungrual tein hmunkhat te ah kan um ti ding a si, Mirang nih a rak kan then mi hi a pawi ngai a tu cu lungrual te in kan um ti a hau ti lei in anrak sawilem khawh hna. 1947,January ah hin U Ba khan le Pu Vom Tu Maung hna huai hawt nak in laitlang pum pi an rak tlawn i sawilemnak an rak tuah. Cun 1947 Feb12 ah khin Sian , Kachin,Chin timi upa pawl zong i tel ve in Union of Burma ah hmunkhat teah um ti dingin Panglong khua ah minthutnak an rak nei.

Hi ka ah hin anrak telh chih mi pakhat te cu, hi Union ah hin lungtlin lo sual ah cun kum hra hnu ah chuah nak nawl nan ngei ti nak a si i, hi zong hi tha tein kan zoh fel a si ah cun, hngakchia ban tuk in, cu thil cu kan cawk piak te lai ti i va hlen ta duak khi a si ko. Kum hra hnu ah cun zei tin hmanh in hriam nam tha zang zawng in an chuak kho hlei ti lai lo ti hi anrak theih tuk cang. Cun hi hnu ah hin Thi-Lin khua ah,1947 March 4-6 kar ah Chin-Bama chit-ci-zi an rak tuah than. Cun hi hnu ah hin tlangcung mi si ning theih nak ding le dai te in lem khawh nak ding caah 1947 April ah hin Memyo khua ah tlangcung mi dawt hlet tu commission anrak dirh.

Cu ti cun caan cu a hawng kal deuh i tlangcung mi vial te he hmunkhat ah Kawlram pumpi independence cu 1948 January 4 ah pek kan rak si. Hi lio ah hin cun Kawl nih kan lai upa pawl thinlung hi a rak cawh dih cang i a tei tuk cang hna. Cun Chin affairs council nih 1948 January22 ah Laitlang ngia thlai tu um ding in hnatlaknak a rak neih i,cu cu January 28 ah a voi 7 nak MP (Vuanci)pawl meeting ah a thehluh i cu ti cun Feb 5 ah Laitlang ngiathlai tu commission cu an rak dirh.

Hi ngiathlai tu pawl nih ramuk bawi hna le mipi hna he zei maw zat itonnak le bia ruah tinak kan laitlang hmun dangdangah a ngeih hnu ah Laitlang khuapi Falam khua ah 1948 Feb 19-22 tiang mipi 5000 renglo nih i ton nak an ngei. Hi conference pi a ni 20 nak ni, ruah ti ding a tlar 4 nak bia khiah nak in Ramukbawi uknak cu kal tak in mipi nih thim mi democracy system in i hruai ding ah lungrual te in votes in bia an rak khiah. Cu ni cu 1950 kum ah khin Chin Council Affairs nih Chin Miphun ni ti ding in hna tlaknak a rak ngei. Cun Chin Miphunpi ni cu 1951 Feb 20 ah Midat khua ah a voi khatnak rak tuah a si.

A si na in Laimiphun hna nih Feb ni 20 ni cu kum1951 hnu ah, kan ni sungbik mi ah kan van chiah tik ah, kan miphun dawtnak, kan ram dawtnak le laimiphun kan dih lak lungrual nak kan i lak nak le tei nak kan hmuh ni ban tuk in kan i tleih tik ah, kawl hna an i timh nak he cun a dang tuk cang. Cu caah cun Chin miphun ni ti lo in Chin Division day tiah nan ti lai tiin kum 1957-66 kar ah khin an kan ti than i, kan upa pawl nih an rak duh lo.A ngai te kan ti a si ah cun Chin division day cu 1947 Set24 ah Kawlram pumpi i hruai nak dun le dan an rak tuah mi in a rak chuak mi a si ii Feb 20 he cun a hlat ngai mi a si. Cu hnu ah an i thawh than ii Chin State day ti uh tiah an kan ti than hawi. Hi Chin state a rak chuah nak kan zoh than a si ah cun, 1974 January 3 ah a thar in Kawl nih an ser than mi dun le dan in a chuak mi arak si i Feb ni 20 he cun a hlat ngai mi a si thiam.Cun hi ni 20 ni thengte i hman ding zong hi an kan duh piak hawi ti lo.

Hi ti hin Kawl nih kan miphun le nunphung hna hi a phunphun in hrawh le hloh ding in an i zuam peng i ni hin ni tiang hi a si. Kawl nih a phunphun in an kut tangah chiah nak dingah an kan zuam nak thawngin a rak chuak mi si ko hmanh seh law, kannih nih cun lungthiang tein lungrual nak in tei nak kan hmuh ni tiah kan pawm i kan i tleih. Hi nih hin kan chungah lungrual nak le dawt nak kan mi phunchungah a karh ter chin. Kachin miphun hna cu anmah Kachinphun a si mi DUWA ti mi nih ramuk uk nak in an rak uk hna i, Kawlram independence hnu ah kawl nih fawite in an lung an rak tei hna i, mipi ihruai nak in an kal cawlh. Kachin State day ti mi in ni hin ni ah an hman ve. Cun Sian miphun hna cu Feb ni 5 ah meeting an rak tuah pi ve hna i, hi ni ah hin Sian pawl cu Sian kan phung ning in kan i uk lai an ti. Hi ni hi Sian miphun ni tiah an ti. A si na in Kawl nih sizungzi an tuah than hna i, Feb 7 ah mipi thim mi uk nak in i hruai ding in hna tlak nak an ngei than, cu ni cu Sian State Day tiah ni hin ni tiang hi an tuah ve. Hi ti hin Tlangcung mi hna nih miphun ni kan ti mi hna hi kawl nih an duh lo i, State day ah thlen piak pet an kan timh. State Day ti mi cu a ngai te kan ti a si ah cun kawl cozah nih pek mi uknak in a ra mi a si i, kan Miphun ni ti mi cu an mah nih pek khawh mi a si lo. Hi vawlei ah miphun pakhat kan si nak kan mah te in kan ifiang nak in a ra mi a si.

Chin miphun ni kan caah a that nak.

Hi kan miphun ni kan sunhsak le kan hman nak thawing in:-

1) Kan kar ah dawtnak le lungrual nak a karh ter chin ii kan miphun le kan ram caah i pek duhnak thinlung a kan ngeih ter.

2)Chan he a tlak ti lo mi uknak kha fawi tein kan kal tak khawh.

3)Chin miphun hna hi mah tein a rak i uk mi kan si kha a langh ter.

4) Hi vawlei pi ah hin phunglam le ramri ngei in khua a sa mi miphun pakhat kan si ve nak kha a langh ter.

Cu caah cun kan nih Chin miphun dih lak nih hi Feb ni 20 ni kan sunhsak nak thawngin a ra lai ding mi chan vialte hna chung zongah tei nak an kan hmuh ter kho tu thinlung a thawk nak hrampi a si.

Ralrinnak pek

Hi kan tuan bia nih ralrin nak an kan pek mi cu:-

1. Chin National Day in Chin State day ah thlen lo ding,
2. Kum chiar te Chin miphun a si mi poh nih tlawlh loin sunsak ngai in hman pengding,
3. Hi hna hlei ah,a tu Federal Democracy i timh lio ah, hlanlio Feb 12 i Panglong khua ah i tonnak an rak neih ban tuk in ton nak a um tik ah, zalen nak le chuah nak nawl lawng si lo in, a bik in ralkap zeizat in dah i thawh cio ding ti mi le MPs milu hna i rualremh than a herh timi hna hi an kan fiang ter than.

A tu ah, hi ralrinnak pathum nak tiang hi tha te in kan kal pi khawh lo a si sual i, kan moral spirit hna a dawr sual a si ah cun, hmailei ah kan miphun le kan ram cu kan kilh kamh kho bal lai lo.